Processierups in 2023: uitslag & bestrijding | Wat te doen?

Mei is traditioneel de maand waarin de processierups zich in Nederland meldt. Het beestje blijft hier tot ver in augustus actief. De laatste jaren neemt de overlast als gevolg van de processierups toe. Dit uit zich onder meer in het feit dat bomen kaal worden gevreten en dat mensen te maken krijgen met diverse gezondheidsklachten.

Overigens is de eikenprocessierups niet alleen mensen tot last. Ook dieren kunnen te maken krijgen met irritaties aan de huid, als zij in aanraking komen met de processierups.

Dit artikel vertelt je meer over de processierups, de gezondheidsklachten die het beestje veroorzaakt en de wijze waarop je de rups het beste kunt bestrijden. Houd er rekening mee, dat het bestrijden van de processierups vaak niet eenvoudig is. Door dit in een zo vroeg mogelijk stadium te doen, beperk je de overlast van het beestje.

Wat is een processierups

De processierups wordt vaak eikenprocessierups genoemd. Die naam is niet willekeurig gekozen! Het beestje hoort namelijk bij de eikenboomvlinder. Net als veel andere rupsen leeft de processierups voornamelijk van groen. Met name de bladeren van eikenbomen zijn in trek. Dit hangt samen met het feit, dat de rups zich in of rondom dit type boom nestelt. Hierbij gaat de voorkeur uit naar de zijde waar de zon het meest op staat gedurende de dag.

Hoe zit een processierups eruit?

Een processierups herken je aan de donkerbruine strepen die deze aan de zijkanten van zijn lichaam heeft. Boven op de rups bevindt zich een lichtbruine tot lichtgrijze streep, welke van voor tot achter doorloopt. 

Over zijn hele lichaam heeft de processierups haartjes. Deze haartjes noemt men ook wel brandharen. Een rups heeft er gemiddeld 700 duizend van. Juist deze brandharen zorgen voor gezondheidsklachten bij mensen en dieren.

De brandharen van de processierups

De brandharen op het lichaam van de processierups zijn niet heel lang, ze hebben een lengte van gemiddeld 0.2 tot 0.3 millimeter. Vervelend aan de brandharen is dat deze voorzien zijn van weerhaakjes.

Ze blijven hierdoor makkelijk steken op de plek waar ze terechtkomen. Vaak worden de brandhaartjes weergegeven als een smalle pijl.Een eigenschap van de processierups is het feit, dat deze de brandharen af kan schieten. Dit doet het beestje op het moment dat deze zich in het nauw gedreven voelt. Dit hoeft niet per definitie door een mens te zijn. Het kan bijvoorbeeld ook om een vogel gaan!

Het afschieten van de brandharen betekent dat deze vaak in de lucht blijven hangen en vervolgens door de wind worden meegevoerd. De kans dat alle afgeschoten brandharen hun doelwit raken is klein. Deze combinatie maakt dat de brandharen op je huid terecht kunnen komen, of bijvoorbeeld die van je huisdier zonder dat je een processierups bedreigd hebt.

Niet alleen je huid kan geraakt worden door de brandharen, ook in ogen en luchtwegen komen de brandharen terecht. Door de weerhaakjes aan de brandharen blijven ze vaak hangen. De stof die in de brandharen zit veroorzaakt vervolgens een allergische reactie op je huid.

Nesten van de eikenprocessierups

Zoals reeds beschreven werd worden nesten van de eikenprocessierups vaak aan de zonzijde van een eikenboom gevonden. Ook in bomen of struiken rondom een eikenboom kan een nest van de processierups aangetroffen worden. In het nest van de eikenprocessierups vind je niet alleen de rupsen zelf, maar vaak ook hun uitwerpselen en losse brandharen. Raak een nest nooit aan en probeer de rupsen niet op te pakken!

Waar en wanneer vind je de processierups?

In Nederland is het vanaf mei warm genoeg voor de processierups om te kunnen overleven en zich te kunnen ontpoppen tot een vlinder. De rups blijft vervolgens tot eind augustus actief. Dit betekent overigens niet, dat je na deze periode geen last meer hebt van de processierups. De brandharen blijven vaak in de nesten achter en kunnen door een hevige wind alsnog in de lucht terechtkomen. Ook wanneer er geen rupsen in het nest aanwezig zijn.

Over het algemeen is de overlast die door de processierups veroorzaakt wordt het meest heftig in de maand juni. Op dat moment worden de meeste brandharen door de rups afgeschoten. Dat gebeurt niet meer, als de rups zich begint te ontpoppen. Iets waarmee deze vaak eind juni of begin juli begint.Overigens zijn de processierupsen feitelijk al eerder aanwezig. De eitjes van de vlinder worden in augustus en september gelegd. In april komen deze eitjes vervolgens uit en worden de eerste processierupsen gesignaleerd. Bij de eitjes kunnen ook brandharen zitten, al is de overlast in dit stadium vaak maar zeer beperkt.

Hoe herken je klachten door de processierups?

De brandharen van de processierups zorgen voor irritaties aan de huid. Zowel bij mensen, als bij dieren. Het meest vervelende aan deze brandharen zijn de weerhaakjes. Deze maken dat de haartjes eenvoudig aan de huid van een mens of dier blijven haken. Eerder las je al dat de brandharen niet alleen aan de huid blijven zitten, maar bijvoorbeeld ook in ogen en in luchtwegen terecht kunnen komen.

De stof die in de brandharen van de processierups zit, veroorzaakt een allergische reactie op de huid. Deze allergische reactie uit zich in de vorm van jeuk, bultjes en bijvoorbeeld uitslag. Het is verleidelijk aan deze bultjes te krabben, door de jeuk waarmee het gepaard gaat. Dit is echter onverstandig, daar de schadelijke stof in deze brandharen zich hierdoor sneller zal verspreiden. Bij hevige gezondheidsklachten ten gevolge van de brandharen van een processierups is het verstandig om een huisarts te benaderen voor hulp en advies.

Blijf uit de buurt van nesten

Allereerst is het verstandig om ver uit de buurt van nesten te blijven. Op de website waarneming.nl zijn meldingen van nesten met eikenprocessierupsen. Blijf uit gebieden met veel meldingen. Houd hierbij niet alleen rekening met nieuwe nesten, maar blijf ook weg bij oude nesten. Immers, in deze oude nesten zitten vaak ook nog brandharen die door de wind mee kunnen worden gekomen.

Helemaal veilig pak je het aan, wanneer je in de periode van mei tot en met augustus uit de buurt van eikenbomen blijft. In het bijzonder uit de buurt van gebieden met meerdere eikenbomen bij elkaar.

Kleed je tegen de aanraking met processierupsen

Een andere manier om gezondheidsklachten door de brandharen van een processierups te voorkomen, is door je te kleden op de aanwezigheid van deze nesten. Zorg er bijvoorbeeld voor dat je huid goed bedekt is en neem een zonnebril mee. Zo voorkom je dat de brandharen in je ogen kunnen waaien.

Wanneer je pauzeert is het verleidelijk om op de grond te gaan zitten. Doe dit alleen wanneer je een kleed bij je hebt. Verstandiger is het echter om de pauze even uit te stellen, op het moment dat je eikenbomen om je heen ziet. De kans dat er brandharen op de grond liggen is groot.

Na een bezoek aan een gebied met eikenbomen kun je kleding wassen. Zo weet je zeker dat je geen brandharen meeneemt naar huis. Althans, dat je deze niet door je woning verspreidt!

Houd ramen en deuren dicht

Wanneer er rondom je woning eikenbomen staan, is het verstandig ramen en deuren zoveel mogelijk gesloten te houden in de periode van juni tot en met juli. Zo voorkom je dat de brandharen van de processierups bij je woning naar binnen kunnen waaien.

Aanvullend; hang geen was op in de tuin, als je weet dat er eikenbomen in de omgeving hiervan staan. De kans bestaat dat de brandharen van de processierups in je schone was blijven hangen door de weerhaakjes hiervan. Het zorgt voor irritaties aan je huid, wanneer je de kleding weer aantrekt.

Schakel hulp in bij nesten met processierupsen

Mocht je een nest van de eikenprocessierups opmerken, dan is het raadzaam professionele hulp in te schakelen voor de bestrijding hiervan. Vaak kun je de aanwezigheid van een nest melden bij de gemeente, waarna de gemeente voor het opruimen hiervan zorgt. Wanneer je dit te lang duurt, kun je een private partij inschakelen voor de bestrijding van de rupsen.

Welke klachten veroorzaakt de eikenprocessierups?

Eerder in dit artikel las je al, dat een processierups voor irritaties aan de huid, ogen en luchtwegen kan zorgen. De brandharen veroorzaken een allergische reacties, welke je herkent aan een jeukend gevoel en bijvoorbeeld kleine bultjes. Houd er rekening mee, dat de symptomen en klachten van de allergische reactie die de brandharen veroorzaken per persoon verschillen. Onderstaand vind je een aantal voorbeelden van de klachten die voor kunnen komen.

Uitslag en jeuk

De meest voorkomende klacht die hoort bij de allergische reactie na een aanraking met brandharen van de processierups is uitslag. De uitslag gaat vrijwel altijd gepaard met een jeukend gevoel. In sommige gevallen ervaar je pijn rond de rode vlekjes op je huid. Naast vlekjes kan uitslag ook voorkomen in de vorm van bultjes en blaasjes.

Irritaties aan de luchtwegen

Bij het in de luchtwegen terechtkomen van brandharen kun je te maken krijgen met een kriebel in je mond en keel. Deze kriebel is niet altijd prettig, het kan een pijnlijk gevoel veroorzaken. Ook hoesten en niezen, een loopneus en bijvoorbeeld een naar gevoel bij het slikken horen bij de reactie op brandharen van de processierups in je luchtwegen. Nog vervelender is een heel benauwd gevoel. Ook dit is een symptoom van een aanraking met brandharen.

Tranende ogen

Wanneer de brandharen in je ogen terechtkomen, kan dit een pijnlijk gevoel veroorzaken. Daarnaast zal je al snel te maken krijgen met tranende ogen. Het is een natuurlijke reactie, waarbij het lichaam probeert de brandharen af te voeren. Andere klachten die je hierbij kunt ervaren:

• Jeuk aan je ogen;
• Zwellingen rond je ogen;
• Rode ogen, vaak samen met een pijnlijk gevoel.

Klachten aan het maag-darmkanaal

Een vierde optie is een ontsteking in het maag-darmkanaal. Het kan gepaard gaan met een ontsteking aan het mondslijmvlies. Klachten die zo’n ontsteking veroorzaken zijn onder meer braken, een hevige buikpijn en een verhoogde speekselproductie. Bij hevige, aanhoudende klachten is het belangrijk direct een huisarts te raadplegen.

Stappenplan: wat kun je doen tegen klachten?

Vaak treden klachten die horen bij een aanraking met de brandharen van een processierups op binnen zes tot acht uur na de daadwerkelijke aanraking. Wat kun je in zo’n geval het beste doen? Onderstaand vind je een handig stappenplan, die je hierbij helpt!

1. bij hevige, aanhoudende klachten is het belangrijk om een huisarts te raadplegen. Dit geldt in het bijzonder voor klachten rond je ogen, bij een benauwd gevoel en bij klachten aan het maag-darmkanaal.
2. voorkom dat je krabt aan de irritaties aan je huid of ogen. Dit kan ertoe leiden dat de stof in de brandharen zich verder verspreidt. De klachten zullen hierdoor erger worden.
3. probeer de brandharen van de processierups van je huid te verwijderen. Dit doe je bijvoorbeeld door gebruik te maken van plakband. Doordat de brandharen erg klein zijn, herken je deze vaak niet direct. Met een stukje plakband trek je ze eenvoudig van je huid.
4. spoel je huid af met lauw water, maar voorkom dat je over de huid wrijft met een washandje of met je hand.
5. smeer een verkoelende crème op de huid, om het branderige en jeukende gevoel te verminderen. Het vermindert de kans dat je aan de plekken op je huid zal krabben.
6. heb je last van irritaties aan je ogen? Gebruik in dat geval speciale oogdruppels, die het pijnlijke gevoel verlichten. Laat je hierover adviseren door een drogisterij of apotheek.
7. voorkom een nieuwe aanraking met de brandharen, door direct alle kleding te wassen. Doe dit bij voorkeur op hoge temperatuur; 60 graden Celsius. Wanneer je kleding hier niet tegen bestand is, gebruik dan een wasprogramma op 40 graden Celsius.

Hoe processierupsen bestrijden?

Zelf de processierups bestrijden is vaak niet mogelijk. De kans dat je in aanraking komt met de brandharen van het beestje is onnodig groot. Verstandiger is het om een melding te maken van het nest bij de gemeente, of om een private organisatie in te schakelen voor het op korte termijn verwijderen hiervan.

Dat laatste is bijvoorbeeld de beste optie, wanneer het nest zich in een boom in je tuin of de directe omgeving hiervan bevindt. Je zou zelf met een gasbrander aan de slag kunnen gaan, maar dit veroorzaakt zeer waarschijnlijk een ernstige schade aan de boom. Iets wat je liever voorkomt!

Processierups & huisdieren

Niet alleen voor mensen vormen de brandharen van de processierups een gevaar. Ook de gezondheid van dieren kan hierdoor worden aangetast. Wist je dat de brandharen van een processierups voor honden dodelijk kunnen zijn? Het toont aan hoe belangrijk het is, om niet alleen jezelf maar ook je huisdieren te beschermen. Concreet kun je de volgende stappen nemen:

• Vermijd gebieden waarvan je weet dat er eikenbomen staan, of kijk online naar plekken waar weinig meldingen van de processierups zijn gedaan.
• Houd je hond altijd aan de lijn wanneer je gaat lopen, zodat deze niet in struiken kan snuffelen waar mogelijk brandharen liggen.
• Controleer je hond na een wandeling op irritaties aan de huid. Kijk hierbij niet alleen naar de huid, maar let ook op de oren en ogen van het dier.
• Net als bij mensen kun je brandharen ook bij huisdieren verwijderen met een stukje plakband.

Meer informatie over de processierups

Wil je meer weten over de processierups en de wijze waarop je jezelf en je huisdieren hiertegen kunt beschermen? Onderstaande organisaties bieden je nog veel meer relevante informatie.

• Kennis- en Adviescentrum Dierplagen (KAD)
• RIVM
• Biocontrole
• Wikipedia
• Thuisarts
• GGD Leefomgeving
• Website van je gemeente