Muggen zijn bekende vijanden voor alle outdoor liefhebbers. Of het nu gaat om wandelen, fietsen, kamperen of kajakken, je hebt zeker wel een nacht of twee gezwoegd op deze zoemende plaaggeesten te pakken te krijgen of jezelf in te smeren met jeukverlichtende crèmes. Maar hoewel de muggen meestal buiten zijn, hoeven ze niet je wandeling te verpesten.
Er zijn zelfs een aantal dingen die je kunt doen om deze irriterende insecten op een afstand te houden en het aantal bulten op je lichaam te verminderen. Hieronder leggen we enkele van de beste manieren uit om aan hun aandacht te ontsnappen, om deze insecten actief af te weren en zelfs een paar van de bloedzuigers te doden, zodat ze je niet meer kunnen storen.
Ken je vijand: basisinformatie over muggen
Hoewel de meeste mensen muggen als één entiteit beschouwen, hebben wetenschappers ongeveer 3000 soorten wereldwijd geïdentificeerd. Maar raak niet in paniek; slechts een handvol van deze muggen lijken ook daadwerkelijk te genieten van menselijk bloed en kunnen ernstige problemen veroorzaken voor mensen. Muggen van de volgende drie geslachten (groepen die biologen gebruiken om verschillende soorten te categoriseren) zijn de meest irritante muggen voor de mens:
Anopheles – Anopheles muggen zijn actief van zonsondergang tot zonsopgang en voeden zich vaak met het bloed van mensen, zijn vaak te vinden in woningen (inclusief tenten) om zich te voeden. Deze zijn in staat de malariaparasiet over te dragen. Anopheles muggen komen het meest voor in de tropen, maar ze worden ook gevonden in een gematigd klimaat.
Culex – Culex muggen worden wereldwijd gevonden en ze leven vaak in stedelijke en voorstedelijke gebieden. Ze kunnen een aantal belangrijke ziekten overdragen, waaronder het westnijlvirus en Japanse encephalitis. Culex muggen kunnen overdag of ’s nachts bijten.
Aedes – Vroeger beperkt tot de tropen maar nu zijn Aedes-muggen overal ter wereld te vinden. Aedes-muggen zijn zeer belangrijke ziektevectoren, die filariasis (olifantziekte), gele koorts, knokkelkoorts en het zikavirus. Aedes-muggen kunnen alleen overdag bijten.
Hoewel er enige variatie tussen deze soorten is, vertonen de meeste muggen een relatief vergelijkbare levenscyclus. Volwassen vrouwtjes produceren eitjes na het voeden met het bloed van een ander dier (volwassen mannen bijten niet en voeden zich over het algemeen met nectar). De eitjes worden meestal afgezet in stilstaand water, maar sommige soorten leggen liever eieren in kreken of beekjes. De jonge larven komen uit de eitjes en schommelen in het water en voeden zich met verschillende organische deeltjes in het water. Uiteindelijk verpoppen de larven, om daarna snel volwassen worden.

Hoe vinden muggen ons in het bos?
Muggen blijken vaak, of wij denken in ieder geval, dat ze een bovennatuurlijk vermogen hebben om mensen te vinden. Zelfs in het slechtste weer of in het donkerst van de nacht, kunnen ze vaak mensen vinden. Het vinden van voedselbronnen is natuurlijk ongelooflijk belangrijk voor muggen, dus ze hebben een aantal verschillende mechanismen ontwikkeld om je op te sporen terwijl je door de wildernis trekt, of gewoon aan het wandelen bent. Enkele van de belangrijkste manieren waarop muggen je kunnen lokaliseren zijn:
De bacteriën op je huid opzoeken
Het menselijk lichaam is bedekt met miljarden individuele bacteriën en net als alle andere levende wezens voeden, metaboliseren en scheiden deze bacteriën verschillende stoffen uit terwijl ze hun leven leiden. De overgrote meerderheid van deze bacteriën is onschadelijk voor mensen, en we merken niet eens dat ze er zijn. Maar veel muggensoorten hebben het vermogen ontwikkeld om deze bacteriën te “ruiken” – met name de afvalproducten die ze afscheiden. Hierdoor kunnen ze hun menselijke slachtoffers volgen, zelfs in volledige duisternis.
Weet wel dat de bacteriële ecosystemen die op de menselijke huid leven enigszins verschillen van persoon tot persoon. Een bepaalde bacterie kan heel gewoon zijn op mijn huid, terwijl een andere soort bacteriën je wandelpartner bedekt. Deze verschillen in bacteriepopulaties zorgen ervoor dat sommige mensen aantrekkelijker zijn voor muggen dan anderen. Daarom breng je misschien een hele wandeltocht door om de muggen van je af te slaan, terwijl je partner relatief weinig last heeft van de insecten.
Zoeken naar de chemische verbindingen die door je huid worden geproduceerd
De bacteriën die op je lichaam leven, zijn niet de enige bron van muggen aantrekkende geuren. Muggen kunnen je ook volgen via de chemische verbindingen die je eigen lichaam produceert. Onderzoekers van de Universiteit van Nebraska-Lincoln hebben zelfs 277 verschillende chemische stoffen geïdentificeerd die door het menselijk lichaam worden geproduceerd en die muggen kunnen aantrekken. Sommige van de verbindingen die het meest aantrekkelijk lijken voor muggen zijn:
- Ammonia
- Carbonzuur
- Melkzuur
- Kooldioxide
- Octenol
De relatieve hoeveelheden van deze chemicaliën die het lichaam produceert, variërt van persoon tot persoon. Zweten geeft bijvoorbeeld verschillende van deze chemicaliën in hoge concentraties af, waardoor degenen die vaak zweten meer beten krijgen dan degenen die koel en droog blijven.
Warmte en bewegingen
Muggen kunnen sterk afhankelijk zijn van chemische signalen om voedsel te vinden, maar ze gebruiken hun zicht en thermische gevoeligheid ook om mensen te vinden. Muggen hebben ogen en zullen ze gebruiken om zo naar je lichaam te vliegen, maar, zoals bijna alle andere dieren, zijn hun ogen het meest gevoelig voor beweging. Dit betekent dat degenen die meer bewegen eerder geneigd zijn gebeten te worden door deze bloedzuigende insecten. Muggen kunnen ook lichaamswarmte detecteren, hoewel wetenschappers nog niet definitief hebben bepaald hoe zij dit doen. Dit betekent echter dat mensen met een hogere lichaamstemperatuur een verhoogd risico lopen op beten.

Hoe muggenbeten voorkomen
Nu je al wat meer weet over muggen en de manieren waarop ze je lokaliseren, is het tijd om je aandacht te richten op de preventie. Omdat muggenbeten niet alleen irriterend maar potentieel ook gevaarlijk zijn, is het altijd belangrijk om beten zoveel mogelijk te vermijden.
Dit betekent in wezen het onthouden en toepassen van enkele of alle van de volgende strategieën:
Chemische oplossingen
Chemische insectenwerende middelen zijn een goede eerstelijns strategie die je kunt gebruiken om beten te voorkomen. De meeste van deze insectenwerende middelen werken door de chemicaliën die door je lichaam worden uitgestoten te maskeren, zodat de muggen je niet kunnen vinden.
Er zijn vier primaire actieve ingrediënten die in verschillende insectenwerende middelen worden gebruikt. Deze zijn:
- DEET – DEET (bij wetenschappers bekend als N, N-diethyl-m-toluamide), is een beproefde en zeer effectieve muggenspray. De meeste bevelen een formulering te gebruiken die tussen 30% en 50% DEET ligt. De meeste op DEET gebaseerde producten zijn ontwikkeld voor volwassenen en kinderen ouder dan 2 jaar.
- IR-3535 – IR-3535 (Ethylbutylacetylaminopropionaat) helpt muggen af te weren, maar biedt ook enige bescherming tegen andere bijtende insecten, waaronder teken en bijtende vliegen. Wel beschermt IR-3535 minder goed en minder lang (volgens sommige studies tot 10 keer minder) dan DEET.
- Picaridin – Bij wetenschappers bekend als KBR 3023. Picaridin heeft vaak de voorkeur van mensen met een gevoelige neus, omdat het geen sterke geur heeft zoals DEET. Hoewel het bijna net zo effectief is als DEET, zal het bovendien je huid niet irriteren of kunststoffen beschadigen.
- Permethrin – Permethrin is niet alleen een afweermiddel; het is ook een pesticide dat muggen kan doden. Maar helaas is permethrin te hard voor de menselijke huid, en het moet niet op je lichaam worden gespoten zoals de meeste andere insectenwerende middelen. In plaats daarvan moet permethrin worden toegepast op bijvoorbeeld kleding of schoenen.
Het maakt niet uit welk type afweermiddel je kiest, het is belangrijk om huidveilige middelen aan te brengen op elk deel van je blootgestelde huid. Zorg er altijd voor dat je vaak opnieuw aanbrengt, omdat deze middelen na verloop van tijd hun werkzaamheid verliezen. Dit is vooral belangrijk als je zwaar zweet, verstrikt raakt in een stortbui of gaat zwemmen. Zorg er bovendien voor dat je deze middelen aanbrengt nadat je zonnebrandcrème hebt aangebracht voor de beste resultaten.
Tip: Een ander product wat we aan willen raden is de Tiny Repel. Lees hier onze uitgebreide review van de Flextail Tiny Repel.
Natuurlijke oplossingen
Ondanks dat het bewezen is dat de actieve ingrediënten in de meeste insectenwerende middelen vrij veilig zijn, zijn sommige outdoor-enthousiastelingen echter meer geïnteresseerd in van nature voorkomende insectenwerende middelen en vermijden liever DEET en vergelijkbare ingrediënten. Gelukkig zijn er een aantal verschillende volledig natuurlijke stoffen die muggen kunnen afweren. Weinigen zijn zo effectief als de chemische middelen die hierboven worden vermeld, maar ze kunnen nog steeds helpen het aantal beten te verminderen. Enkele van de meest populaire natuurlijke afweermiddelen zijn:
- Citronella – Citronella-olie is een populaire muggenolie die is afgeleid van grassen van het geslacht Cymbopogon. Het wordt over het algemeen als veilig beschouwd wanneer het op de juiste manier wordt gebruikt en het is ongeveer net zo effectief als insectenwerende middelen met een lage hoeveelheden DEET. Citronella ruikt lekker, en je kunt er zelfs geïmpregneerde armbanden en kaarsen van kopen.
- Olie van citroen-eucalyptus – Een insectenwerende ingrediënt dat voorkomt in eucalyptusbladeren. Het is nog niet goedgekeurd voor kinderen jonger dan 3 jaar, maar het is net zo effectief gebleken als een DEET-oplossing van 10% tot 20%.
- Catnip Oil – Catnip beter bekend als kattenkruid is een overblijvend kruid dat een etherische olie bevat die Nepetalactone wordt genoemd. Kattenkruid is dan ook een krachtig mug- en vlieg werend middel. Uit een onderzoek uit 2001 bleek zelfs dat nepetalacton ongeveer 10 keer zo effectief is als DEET voor het afweren van muggen.
Gebruik kleding om je huid te beschermen
Hoewel muggen af en toe lichtgewicht kleding kunnen binnendringen met hun geprik, zal kleding van elke dikte je over het algemeen goed beschermen tegen hun gesteek. Probeer de volgende tips mee te nemen in je kledingaankopen en keuzes om de best mogelijke bescherming te bieden:
- Draag lange mouwen en een lange broek. Gewoon je huid bedekken zal je helpen veel beten te voorkomen, dus zorg ervoor dat je lange mouwen en een lange broek draagt wanneer je weet dat je in een mugrijk gebied komt. Zorg ervoor dat je lichtgewicht kleding selecteert, zodat het nog steeds koel kan blijven in de zomerzon.
- Draag een lichtgewicht en losse buitenlaag. Een losse buitenlaag van kleding (zoals een windjack) zal je helpen voorkomen dat de muggen door je kleding bijten en helpt nog steeds je lichaamstemperatuur laag te houden, wat je verdere bescherming tegen de insecten zal bieden.
- Gebruik een bandana om je nek te beschermen. Muggen worden vaak aangetrokken door je nek en het gebied achter je oren, dus overweeg deze gebieden te bedekken met een lichtgewicht bandana of hoofddoek.
- Kies voor lichtgekleurde kleding. Lichte kleuren, alles van wit tot kaki tot geel, hebben de neiging muggen en andere insecten af te weren, terwijl donkere kleuren ze vaak aantrekken. Lichte kleuren houden ook je lichaamstemperatuur lager, wat verdere bescherming biedt.
- Behandel je kleding met permethrin. Op permethrin gebaseerde kleding, of spuitbussen zijn verkrijgbaar in de meeste outdoor- en sportwinkels. Ze kunnen helpen het aantal insecten dat de hele dag door rond je heen zoemt te verminderen. De meeste permethrin-behandelingen duren een week of twee, wat betekent dat je het vaak hoeft aan te brengen.
Vermijd mugvriendelijke locaties
Je kunt muggen niet volledig vermijden, omdat ze ver reizen in een poging voedsel te bemachtigen. Je kunt zeker de meerderheid vermijden door plaatsen te vermijden waar ze de neiging hebben om samen te komen. Dit betekent in wezen dat je het volgende wilt vermijden:
- Vermijd vochtige, laaggelegen plaatsen. Muggen komen meestal samen rond stilstaande slootjes en plassen om hun eieren in af te zetten, dus probeer waar mogelijk hogerop te lopen. Bovendien moet je altijd proberen om je tent op te zetten op tenminste 100 meter afstand van waterbronnen.
- Probeer langs winderige kliffen en bergkammen te wandelen. Muggen proberen zo goed als ze kunnen om wind te voorkomen, omdat ze vrij gemakkelijk worden weggeblazen. Zodoende kun je het aantal muggen dat je steekt verminderen door je wandelingen te plannen door hogere en winderige locaties.
- Blijf uit de schaduw. Hoewel je geen zonnesteek wilt oplopen door onder de brandende zomerzon te lopen, kun je muggen vermijden door zoveel mogelijk in de zon te blijven. Muggen kunnen uitdrogen en oververhit raken als ze te lang in de zon blijven hangen, dus blijven ze zo vaak mogelijk op schaduwrijke plaatsen.
Wanneer al het andere faalt, gebruik dan een klamboe
Hoewel ze tijdens het wandelen weinig nut hebben, zijn muskietennetten de beste methode voor het voorkomen van bijten. Lichtgewicht, betaalbaar en gemakkelijk te gebruiken, muskietennetten moeten worden beschouwd als verplichte uitrusting voor wandelaars die een meerdaagse wandeling doen of in een gebied komen met veel muggen. Klamboes laten wind door, maar de gaten in het net zijn klein genoeg om te voorkomen dat muggen er doorheen gaan. Muggen kunnen echter door deze netten bijten, dus wikkel ze niet altijd strak om je huid. Plaats ze in plaats daarvan op als een secundaire tent.
Muggen uitroeien
Over het algemeen is het meestal beter om je tijd en moeite te besteden aan het vermijden van muggen dan aan het proberen ze te doden. Er is echter één uitzondering: het is zinvol om individuele muggen te doden die je tent binnen zijn gekomen. Als je redelijk voorzichtig bent met het sluiten van de tent, blijft het totale aantal muggen in je tent laag. En hoewel je niet alle muggen in het bos kunt doden, kun je waarschijnlijk een klein aantal muggen uitroeien die zich toegang hebben verschaft tot je tent. Dit helpt je verschillende beten te voorkomen en ook een betere nachtrust te krijgen.
Ik hoop dat je door de bovenstaande tips en suggesties wat muggen hebt kunnen vermijden. En je hebt kunnen genieten van de natuur tijdens je wandeling. Heb je zelf nog tips die er niet bij staan, laat het dan hieronder weten en ik zal deze toevoegen.
In de natuur en tijdens natuurwandelingen word ik snel gebeten. Dus tips zijn meer dan welkom. Heel handig om te weten. Verder gebruik ik zelf anti-muggenspray die bio is omdat het de huid niet schaadt ( https://www.biobey.be/product/biologische-anti-muggenspray/ ) Voor de rest helpt het ook om zelf iets te maken met etherische oliën.
Goed artikel, wandel veel en dan met name langs de weilanden waar ook veel water is. Een mooie plek voor muggen om je te steken. Ga zeker n.a.v. dit artikel maatregelen treffen o.a. betere kleding aantrekken.